Korte inhoud

Dit fragiele, verweerde boekje is bij mijn weten een van de eerste door een voetbalscheidsrechter geschreven memoires. De Belg John Langenus is natuurlijk vooral bekend als scheidsrechter van de allereerste finale van de WK voetbal in Uruguay (1930). In dit amusante werk doet hij verhaal van zijn carrière als voetbalscheidsrechter en beschrijft hij zijn indrukken van de vele reizen die hij privé en als voetbalscheidsrechter mocht meemaken.

Toen Langenus begon, stond de voetbalsport nog in de kinderschoenen. Zelf begon hij als scheidsrechter toen hij als junior inviel bij een seniorenwedstrijd en meteen niet meer als junior mocht voetballen. Hij wilde de sport niet vaarwel zeggen en besloot te gaan arbitreren. Memorabel was zijn examen dat de volgende vraag bevatte: “Tijdens een wedstrijd wordt de bal hoog in de lucht getrapt. Juist komt een vliegtuig voorbij. De vlieger vangt den bal op en neemt hem mede. Wat doet ge?” Vreemd genoeg zakte Langenus voor het examen. Drie maanden later werd hem het examen opnieuw afgenomen en slaagde hij wel. Hij kocht een fluit, die hij meteen na zijn eerste wedstrijd verloor. Voor zijn tweede wedstrijd kreeg hij van een omstander een reclamefluitje in handen gedrukt, die hem tot aan de finale in Montevideo heeft gediend. Overigens was ook toen al sprake van intimidatie. Reeds na zijn eerste wedstrijd kreeg Langenus te horen dat ze hem over de kling zouden jagen als hij die club nog eens zou fluiten. Ook werd hem na een wedstrijd een maagstoot gegeven en werd hij op weg naar het station belaagd met bakstenen. Een andere keer werd hij in het gezicht geslagen, wat nog een rechtszaak werd. Enfin, reeds na 4 maanden à raison van 3 wedstrijden per weekend – geen sinecure destijds – mocht Langenus zich opmaken voor het eersteklasserschap en hij slaagde zowaar voor het examen. Hierna begon zijn opkomst.

Zo was hij in 1927 de eerste buitenlandse scheidsrechter die een interland op de Britse eilanden leidde. In 1928 was hij aanwezig op de Olympische Spelen te Amsterdam (in 1924 had hij uit principe geweigerd een wedstrijd op de Spelen van Antwerpen te leiden, omdat de wedstrijd in Brussel plaatsvond en hij, als geboren Antwerpenaar, vond dat alle wedstrijden in Antwerpen hoorden te worden gespeeld). En in 1930 reisde hij met het Belgisch elftal mee naar het eerste WK in Uruguay. Zijn relaas van de reis (per schip) en het toernooi zelf is als eerstehands-geschiedenis niet te versmaden. Uiteindelijk heeft hij in totaal zes wedstrijden op drie WK’s geleid.

John Langenus voor aanvang van de finale van het WK 1930

Waarde voor de scheidsrechter

Laag.

Prachtig vind ik de woorden in Langenus’ voorwoord: “… een voetbalscheidsrechter is op zichzelve toch niet zulk een gewichtig persoon opdat het uitgeven van een eigen biographie of van mémoires (…) te verantwoorden zou zijn!” Precies mijn idee bij een aantal biografieën die door de decennia heen zijn verschenen. Te veel ervan zijn ego-documenten, gauw in elkaar gezet op grond van naamsbekendheid of controverse en vaak weinigzeggend. In de grond zijn scheidsrechter perifere figuren, eenzaten in een sport die bedoeld is voor teams en supporters. Slechts zeer weinig arbiters ontstijgen hieraan en worden onderdeel van de voetbalcultuur. Maar zelfs dan staat een biografie niet garant voor spetterende literatuur. Gelukkig kan dat van Langenus’ memoires niet worden gezegd. De korte hoofdstukken zorgen voor de nodige afwisseling en zodoende wordt het zelden saai. Helaas ontbreekt het aan praktische wenken, behalve dat een scheidsrechter veel ontberingen moet doorstaan om de top te bereiken.

Slotoordeel

Langenus’ verhalen over de 85 reizen die hij als scheidsrechter over de grens maakte, zijn bijzonder amusant en kleurrijk en geven een goed beeld van de moeilijkheden die reizen destijds met zich bracht. Lezers krijgen door zijn beschrijvingen een aardige indruk van de verschillende landen, volkeren en nationale prachten en gebruiken, iets waartoe de meesten zelf geen mogelijkheid hadden. Ondertussen volgt het relaas de vooroorlogse voetbalgeschiedenis op de voet: de ongenaakbaarheid van de Engelsen, de opkomst van Italië, Spanje en de overige Europese landen, de passie waarmee de sport in Zuid-Amerika werd beleefd.

Deze ‘biographie’ is zeer lezenswaardig als tijdsbeeld en persoonlijk verhaal en daaraan doet niet af dat het weinig nuttigs voor de hedendaagse scheidsrechter bevat.